1)     KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ HANGİ HALLERDE SONA ERER/ KESİLİR ?

A)    YASAL KISA ÇALIŞMA KOŞULLARININ ORTADAN KALKMASI

 

4447 Sayılı Kanunun ek ikinci maddesinde ve Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiş olan kısa çalışma ödeneği, yararlanma koşullarının ortadan kalkması veya yararlanma konusunda hatalı bilgi ve belge verildiğinin ortaya cıkması ya da kısa çalışma ödeneğinden yararlanan çalışanın şahsından kaynaklanan nedenlerle kesilmekte, durdurulmakta ya da Kurum tarafından geri alınmaktadır.

 

Yasal olarak bir kısa çalışmanın olmadığı durumda kısa çalışma ödeneği de olmayacaktır. Kısa çalışma koşullarının (Kısa çalışmaya neden olan halin) ortadan kalkması, halinde kısa çalışma ödeneği de sona erecektir.

 

Kanunda genel ekonomik kriz, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle kısa çalışma yapılacağı belirtilmiştir. Kısa çalışmanın söz konusu olması bu nedenlerin işyerinde varlığı ve işyerini etkilemesi halinde olacaktır. Bu nedenlerin ortadan kalması halinde kısa çalışma da sona erecektir. Kısa çalışmanın sona ermesi için kurumun öngördüğü kısa çalışma süresinin dolması beklenmeyecektir.

B)    KISA ÇALIŞMANIN SÜRESİNİN BİTMESİ

 

Kısa çalışmanın süresi, genel ekonomik kriz, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebebin devamı süresince, her durumda 3 ayı geçemez. Zorlayıcı nedenle ya da ekonomik kriz nedenine dayanarak yapıla kısa çalışmalarda, kısa çalışma ödeneğinin süresi de, bu zorlayıcı neden süresinde olacaktır. Bu durumda kısa çalışma ödeneğinin süresi 3 ayı geçemeyecektir. Bu 3 ayın sonunda kısa çalışma ödeneği kesilecektir. Bu dönemde zorlayıcı nedenden kaynaklanan işin durması ya da önemli ölçüde az çalışma örneğin 1,5 ay sürmüşse, işçi 1,5 ay kısa çalışma ödeneği alacaktır. Zorlayıcı neden 5 ay sürse bile çalışan 3 ayın üstündeki kısım için ödenek alamayacaktır. Cumhurbaşkanı’nın, 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek 2 inci maddesi ve geçici 23 üncü maddesi hükümleri uyarınca, kısa çalışma süresini 6 aya kadar uzatması halinde çalışanlara 6 aya kadar ödenek ödenecek ve bu sürenin sonunda kısa çalışma ödeneği kesilecektir.

 

Nitekim, 18.02.2021 tarih ve 3556 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile (Resmi Gazete, 19.02.2021 Tarih ve 31400 Sayı) , 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'nun ek 2'nci maddesi ile geçici 23'üncü maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde, yeni koronavirüs (Covid-19 ) nedeniyle dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlar kapsamında zorlayıcı sebep gerekçesiyle 31/01/2021 tarihine kadar kısa çalışma başvurusunda bulunmuş olan iş yerleri için kısa çalışma ödeneğinin süresi, 31/03/2021 tarihine kadar uzatılmıştır.

 

31 Mart 2021 tarihinde kısa çalışma sona ermiş ve kısa çalışma ödeneği kesilmiştir.

 

C) İŞVERENİN TEK YANLI TUTUMU

İşveren tek yanlı olarak işyerinde uygulanmakta olan kısa çalışmaya süresi dolmadan son vermek isteyebilir. İşyerinde kısa çalışmayı gerektirecek nedenler henüz bitmemiş, işyeri tam anlamıyla içinde bulunduğu sıkıntıdan kurtulmamış da olsa işveren kısa çalışma uygulamasıyla bağlı değildir. Sürenin bitmesini beklemeksizin vereceği kararla uygulamayı sona erdirebilecek ve normal çalışma sistemine geri dönebilecektir.1

 

İşveren tek taraflı iradesi ile kısa çalışma uygulamasına son vermek istediği takdirde , bu kararın işyerinin tamamı için alabileceği gibi durumun koşullarına göre işletmenin kimi bölümlerinde normal çalışma sürelerine kimi bölümlerinde ise kısa çalışmaya devam edebilecektir.2

 

 

2) KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİ SONA ERDİREN/KESEN DİĞER HALLER NELERDİR?

 

Kısa Çalışma Yönetmeliğinin 9 uncu maddesi uyarınca, kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâh altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.

 

Bu hallerin meydana geldiğini bildirmek işçinin yükümlüğündedir. Dolayısıyla, işçinin kısa çalışma ödeneğinin kesilmesini gerektiren halleri bildirmemesi halinde Kurum, fazladan bir ödeme yaptığı takdirde bunu işverenden değil işçiden geri alabilir.3

 

Çalışanın kesilen gelirinin yerine başka bir gelir elde etmesi ya da iş ilişkisinin sona erme durumunda, almakta olduğu kısa çalışma ödeneği kesilmektedir.4

 

İşçinin kısa çalışma döneminde ölümü de kısa çalışma ödeneğini sona erdirir.

İster sürenin dolmasıyla isterse işverenin erken sona erdirmesiyle bitmiş olsun kısa çalışma dönemi sona erdiğinde işçi işe işe başlamakla yükümlü olur. İşçinin kısa çalışma sona ermesine rağmen işe dönmemesi iş sözleşmesini tek yanlı olarak feshettiği anlamına gelecektir.5

 

Kısmi süreli sözleşmeyle çalışan işçinin aynı zamanda bir başka işyerinde olan çalışmasını bu dönemde de devam ettirmesi, kısa çalışma ödeneğinin kesilmesini gerektirmez. 6

 

3)     KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ HANGİ HALLERDE DURDURULUR?

 

İşyerinde yapılan kısa çalışmanın mevzuata uygunluk denetimi İş Müfettişleri tarafından yapılmaktadır. Kısa Çalışma uygulaması devam eden işyerlerinde yapılan inceleme sırasında işverenin kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçilerin çalışma süreleriyle ilgili hatalı bilgi ve belge verdiğinin tespit edilmesi halinde ve İş Müfettişinin yazılı talebi halinde, hatalı bilgi verilen işçi sayısı da dikkate alınarak kısa çalışma ödeneği durdurulur..(Y.Mad.8/1,2) Ayrıca işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler kanuni faiziyle birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.(Y.M.7/11)

 

4) KISA ÇALIŞMANIN SONA ERMESİ DURUMUNDA İLAN VE BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ NASIL YERİNE GETİRİLİR ?

 

Kısa Çalışmanın erken sona ermesi, ilan edilen süreden önce sona ermesi durumda işverenlerin, Kurum birimine varsa T.İ.S.nin tarafı sendikaya ve işçilere 6 işgünü önceden durumu yazılı olarak bildirme yükümlülüğü bulunmaktadır.(Y.Md.11)

 

İşçiler, bildirimde belirtilen tarihte iş başı yapacaklardır. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği sona erecektir.

 

Bununla birlikte, işveren işçiyi çalışmaya başlatmasına rağmen durumu süresinde Kuruma bildirmemesi nedeniyle Kurum işçiye fazladan bir ödeme yaptığı takdirde , bu kez fazladan ödenen miktardan (işçinin işe başladığını bildirmediği ve işveren kısa çalışmanın erken sona erdiğini süresinde bildirmediğinden) her ikisinin birlikte sorumlu olduğunu kabul etmek gerekecektir.7

 

5) UYGUNLUK DENETİMİ TAMAMLANMADAN KISA ÇALIŞMA ÖDEMESİ YAPILABİLİR Mİ ?

4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen Geçici 25. Madde uyarınca , Yeni Korona Virüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

 

6) KISA ÇALIŞMANIN UYGULANMASI VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN ÖDENMESİ KONUSUNDA UYUŞMAZLIK ÇIKMASI HALİNDE YETKİLİ MAHKEME NERESİDİR?

 

Kısa çalışma talebinin değerlendirilmesi, kısa çalışmanın uygulanması ve kısa çalışma ödeneğinin bağlanması konularında Türkiye İş Kurumu ile işverenler ya da işçiler arasında uyuşmazlık çıkması halinde söz konusu uyuşmazlığı çözmekle görevli mahkeme, 7036 Sayılı İşi Mahkemeleri Kanunun 5.maddesinin b bendi uyarınca İş Mahkemesidir.

 

 Kaynaklar:

1 Nurtaç Endes Türk İş Hukunda Kısa Çalışma Adalet Yayınevi Ankara 2017,S.103

2 Ag.E.S.103

3 Can Tuncay, Ömer Ekmekçi ,Sosyal Güvenlik Hukuk Dersleri Beta Yayınevi 20.Bası İstanbul 2019 S.705

4 Nurşen Caniklioğlu 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği A.Can Tuncay’a Armağan S.539

5 Can Tuncay, Ömer Ekmekçi ,Sosyal Güvenlik Hukuk Dersleri Beta Yayınevi 20.Bası İstanbul 2019 S.705

6 Nurşen Caniklioğlu 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği A.Can Tuncay’a Armağan S.541

7 Can Tuncay, Ömer Ekmekçi ,Sosyal Güvenlik Hukuk Dersleri Beta Yayınevi 20.Bası İstanbul 2019 S.705