İşveren
Tarafından İşçilerin Akıllı Kartlarına(Yemek Kartları) Yüklenen Yemek Bedelleri
Prime Esas Kazanca Dahil Edilir Mi?
İşveren tarafından işçilere
sağlanan menfaatlerin prime esas kazanç olarak değerlendirilip
değerlendirilmeyeceği hususu 5510 sayılı Kanunun 80’inci maddesi, Sosyal
Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 97’nci maddesi ve İşveren Uygulama Tebliğinin ‘’7-Prime Esas Kazancın Tespitine İlişkin
Usul Ve Esaslar’’ başlıklı bölümünde düzenlenmiştir. 5510 sayılı Kanunun
‘’Prime esas kazançlar’’ başlıklı 80’inci maddesine göre;
a)
Prime
esas kazançların hesabında;
1)
Hak
edilen ücretlerin,
2)
Prim,
ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin
ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve
bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,
3)
İdare
veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı
alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay
içinde yapılan ödemelerin,
brüt
toplamı esas alınır.
b)
Ayni
yardımlar ve ölüm,
doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem
tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme,
keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar
itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından
sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine
ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi
ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi
tutulmaz.
c)
(b)
bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm
ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler
prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması
gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate
alınmaz.
Esasen 80’inci maddenin (a) bendinde prime esas olan kazançlar
belirtilmiş, (b) bendinde istisnalar ve
kısmen prime tabi tutulacaklar sayılmış, (c) bendinde ise (a) bendinde sayılmayan ve istisnalar içerisinde
bulunmayan tüm ödemelerin prime esas kazanca dahil edilmesi gerektiği
belirtilerek kapsam oldukça genişletilmiştir.
Kanunun ve yönetmeliğin ilgili
maddelerinde genel bir düzenleme yapılmış olup söz konusu düzenlemelerde yer
almayan bazı özel durumlarla ilgili
konulara işveren uygulama tebliğiyle açıklık getirilmiştir.
Kısa ve öz olarak açıklamak
gerekirse, mevcut sosyal güvenlik mevzuatı açısından işçiye sağlanan bir menfaatin prime esas kazanca dahil edilmesi, o
menfaatin ayni mi nakdi mi olduğuyla doğrudan ilgilidir. İşveren
tarafından işçiye (b) bendinde sayılan istisnalar dışında sağlanan bir
menfaatin ayni/nakdi olduğunun belirlenmesi, aynı zamanda o menfaatin prime
esas kazanca dahil edilip edilmeyeceğini de belirler.
Yukarıdaki açıklamalardan yola
çıkarak yemek yardımlarının sigorta primine tabi tutulmasında esas alınacak
temel faktör, yemek yardımlarının ayni olarak mı nakdi olarak mı yapıldığı
hususudur. Bu hususun tam olarak belirlenememesi ise oldukça karmaşık sonuçlar
doğuracaktır.
İşveren uygulama tebliğinin 7.7.1- Yemek Paraları (Yardımı) başlıklı
bölümünde konuyla ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Buna göre;
Sigortalılara yemek parası adı altında yapılan ödemelerin,
işyerinde veya müştemilatında işveren tarafından yemek verilmemesi şartıyla,
fiilen çalışılan gün sayısı dikkate alınarak günlük asgari ücretin % 6 sının,
yemek verilecek gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunacak miktarı, prime
esas kazançların tespitinde dikkate alınmayacak, bu tutarı aşan kısımlar ise
prime esas kazanca dahil edilecektir.
Böylelikle işverenlerin işçilere
yemek parası adı altında yaptığı ödemelerin ne şekilde prime esas kazanca dahil
edileceği açıklanmıştır. Peki yemek kuponu(çeki) veya yemek kuponu adı
altında verilen akıllı kartlar(yemek kartları) aracılığıyla sağlanan yemek
yardımı bedelleri prime esas kazanca dahil edilecek midir? Bir başka anlatımla,
yemek kuponu/akıllı kartlar vasıtasıyla sağlanan menfaat ayni mi yoksa nakdi
bir yardım mıdır? İşveren uygulama tebliğinin yukarıda bahsedilen bölümünün
devamında konuyla ilgili aynen şu düzenlemeye yer verilmiştir;
‘’Sigortalılara ay içinde yemek
parası olarak nakit ödeme yapılmaksızın, çalıştıkları işyerinin dışında yemek
üretimi yapan başka firma veya şahıslar tarafından (örneğin yemek kuponu
karşılığında) gerek işyerinde, gerekse işyerinin dışında yemek verilmesi
halinde, işverenlerce bu firma veya şahıslara fatura karşılığında yemek
bedeli olarak ödenen fatura bedelleri prime esas kazanca dahil
edilmeyecektir.’’
Dolayısıyla işverenler tarafından
bu tür hizmet aldıkları firmalara, akıllı kartlara bakiye yüklenmesi için
ödediği bedellerden, işveren uygulama tebliğinin yukarıdaki hükmü doğrultusunda
sigorta primi kesilmemesi yani prime esas kazanca dahil edilmemesi gerekmektedir.
Söz konusu durumda, işverenin sigortalıya (işçiye) nakdi olarak yaptığı bir
ödeme olmayıp, ilgili hizmet aldığı firmaya fiş/fatura karşılığında yaptığı bir
ödeme mevcuttur. İşçi de bunun karşılığında işverenin hizmet aldığı firmanın
anlaşmalı olduğu yerlerde yemek yeme imkanı bulmaktadır. Yani esasen bu menfaat
ayni bir menfaattir.
Ancak son olarak şu hususu da
açıklamakta büyük fayda var. Bu kartlar uygulamaya geçtiği ilk yıllarda olduğu
gibi sigortalılara sadece yemek yardımı
hizmeti sunması sebebiyle ayni yardım kapsamında değerlendirmekteyiz. Günümüzde
bu kartların çeşitleri artarak bazı
kartlar market, akaryakıt alışverişleri vb. dahil bir çok alanda kullanılması
bu kartlardaki bedellerin nakde çevrilmesi(banka-kredi kartı gibi)
sonucunu/imkanını doğurmaktadır. Dolayısıyla bu tür bir durumda artık bu menfaatin ayni olduğu oldukça tartışmalı
hale gelecek ve kanımızca nakdi bir ödeme niteliği alacağından prime esas
kazanca dahil edilmesi gerekecektir.